De Rooms-katholieke bisschop Karel Choennie houdt zijn kersttoespraak in de Sint Petrus en Paulus Basiliek. Het thema is hoop in het vooruitzicht van het jubeljaar 2025.
“De geboorte van Christus markeert een nieuw begin voor de mensheid. Elk kind dat ter wereld komt, is een symbool van hoop. Elk pasgeboren kind bevat de potentie om de wereld ten goede te veranderen.” Met deze woorden opende bisschop Karel Choennie dinsdagavond zijn kerstpreek, waarin hij het thema ‘hoop’ onder de aandacht bracht. Op 29 december vindt de plechtige opening van het jubeljaar plaats met het thema: ‘Pelgrims van hoop’. Het document waarin de paus het heilige jaar aankondigde, draagt de titel: ‘De hoop stelt niet teleur.’ De menswording van God in Christus was de vervulling van Gods belofte en van de hoop die de mensheid sinds de val van de eerste mens koesterde, in de verwachting bevrijd te worden van de zonde en de dood die eeuwig zouden duren. Het heeft eeuwen geduurd voordat die hoop werkelijkheid kon worden, maar hoop stelt nooit teleur! In deze brief wil ik samen met u reflecteren op de betekenis van hoop voor onszelf en de samenleving. Wat is hoop?
“Ik wil een onderscheid maken tussen hoop met een kleine letter en Hoop met een hoofdletter. Hoop met een kleine letter is de wens om iets wat nog niet bestaat, werkelijkheid te laten worden. Wanneer ik zeg dat ik hoop dat het morgen niet regent, bedoel ik hetzelfde als wanneer ik zeg: ik wens dat het morgen niet regent. Hoop daarentegen is meer dan een verlangen of een emotie of iets dat voortkomt uit ons cognitieve vermogen. Hoop is een gave van God. Het is pure genade. Ieder mens wordt ermee geboren. Zonder de Hoop kan een mens niet bestaan. De Hoop projecteert ons leven naar de toekomst. Wij verlangen voortdurend de mens te worden die wij idealiter kunnen zijn of de mens die God ons bedoeld heeft te zijn toen Hij ieder van ons schiep naar Zijn beeld en gelijkenis als een uniek schepsel met een uniek levensdoel. Hoop houdt ons staande wanneer wij geen grond meer onder onze voeten voelen. Hoop drijft ons voort wanneer er menselijkerwijs geen reden meer is om een positieve uitkomst te verwachten. De ultieme reden voor onze hoop ligt in het feit dat God Christus uit de doden heeft opgewekt. De dood heeft niet langer het laatste woord. Het leek erop dat met de dood en de begrafenis van Jezus alle hoop op verlossing tevergeefs was, maar juist toen vervulde God de hoop van de mensheid. Hoop stelt nooit teleur!
De christen kan alles in deze wereld doorstaan, zelfs de ergste tegenslagen, rampen, oorlogen en vervolging, omdat hij weet dat hij eens met Christus zal verrijzen. Hoop is een van de drie Goddelijke deugden. We noemen ze vaak in één adem: geloof, hoop en liefde. Paulus zelf zegt dat de liefde de grootste is, maar in feite liggen ze in elkaars verlengde. Uiteindelijk hopen wij dat onze liefde iets teweegbrengt in deze wereld en dat ons geloof werkelijkheid zal worden wanneer we God van aangezicht tot aangezicht zullen zien. Hoewel de hoop pure genade is, moet deze wel gewekt worden, net zoals bij de liefde. Het zijn de mensen om ons heen die de liefde in ons aanwakkeren en versterken, maar wanneer de liefde eenmaal in ons is gewekt en ons waardig heeft bevonden, dan drijft de liefde ons voort. Zo vergaat het ook met de hoop. Het is eigenlijk onjuist om te zeggen: Ik heb hoop; nee, hoop heeft ons. De hoop doet ons onszelf overstijgen en brengt ons naar hoogten die we nooit hadden kunnen bevroeden. Hoop komt niet voort uit de kracht van de mens zelf. God heeft die hoop in ieder van ons geplant.
Deze drie deugden zijn dus wezenlijk anders dan de zogenaamde kardinale deugden, die wij moeten aanleren. Deze zijn verstandigheid, rechtvaardigheid, gematigdheid en dapperheid. Samen met de drie goddelijke deugden vormen zij de zeven christelijke deugden die het menselijk leven doen slagen. Deugden moeten beoefend worden, en het is in de beoefening daarvan dat ze een kompas worden op onze levensreis als pelgrims van hoop. Deugden zijn van belang omdat ze het individu helpen zich te integreren in de maatschappij. Hoop is uiteindelijk niet slechts gericht op het individu, maar op het koninkrijk van God. Ons ultieme verlangen is dat Gods koninkrijk zich op aarde mag vestigen. We bidden daarvoor iedere dag minstens drie keer in het Onze Vader: Uw koninkrijk kome, Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel.
Hoop verjongt de mens. In Jesaja lezen wij in hoofdstuk 40 vers 31: ‘… zij die hopen op de HEER, vernieuwen hun kracht en slaan hun vleugels uit als adelaars; zij lopen en worden niet moe, zij rennen en raken niet uitgeput.’ Thomas van Aquino schreef: ‘Jong zijn is de oorzaak van de hoop.’ We zeggen immers: ‘De jeugd heeft de toekomst.’ Jongeren hebben een natuurlijke drang om te ondernemen. Maar betekent dit dat ouderen niet meer hopen? Het heeft niets met leeftijd te maken. Jongeren die niets meer hopen te bereiken in hun leven zijn oud, terwijl ouderen die hopen dat hun verlangens in vervulling gaan, jong van geest blijven. Als mens leven we voortdurend in de spanning tussen wat er nu is en wat er behoort te zijn. Hoop is de energie die ons voortduwt om wat er nog niet is dichterbij te brengen. Hopen is daarom geen passieve bezigheid. We zijn pelgrims van hoop, voortdurend onderweg naar een beter leven voor onszelf en de generaties na ons.
Hoop is een blijde verwachting. Hoop schenkt ons vreugde, terwijl wanhoop al onze energie wegzuigt. Hoop maakt ons opgewekt en optimistisch, terwijl wanhoop ons pessimistisch en depressief maakt. Dat hoop ons blij maakt, blijkt uit de uitdrukkingen die de mensheid uit levenservaring heeft geformuleerd. We zeggen bijvoorbeeld: Hoop doet leven, en zolang er leven is, is er hoop. We voelen intuïtief aan dat hoop meer is dan een wens of verlangen. Wanneer een vrouw een kind verwacht, zeggen we: zij is in blijde verwachting. Tijdens deze blije verwachting vindt er een transformatie plaats in het groeiende kind en de moeder. Hopen is een transformerend proces waarbij geduldig wachten een essentieel onderdeel is. De vrouw moet geduldig negen maanden wachten tot het uur van de geboorte aanbreekt.
Ik merk dat onze generatie de houding van geduldig wachten aan het verleren is. Alles moet onmiddellijk gebeuren. Als je een app niet binnen een minuut beantwoordt, loop je het risico op een heftige ruzie. Ik herinner me dat Mgr. Zichem dertig jaar geleden tegen mij zei: ‘Ondanks alle tegenslagen blijft ons volk een blij en geduldig volk dat met weinig middelen veel kan bereiken.’ Ik kan dat een generatie later niet met dezelfde zekerheid herhalen. We worden een pessimistisch volk dat bij elke tegenslag voortdurend een hartverscheurende klaagzang aanheft. Steeds herhalen wij een self-fulfilling prophecy: het wordt nooit meer goed in dit land of het is altijd zo geweest en het zal altijd zo blijven. Dit ontneemt ons veel levensvreugde. Hoop drijft ons juist voort om bij tegenslag niet bij de pakken neer te zitten, maar om aan te pakken. Ik moet toegeven dat het leven voor velen zwaar is geworden, maar wanhopig alles zijn beloop laten getuigt niet van de christelijke hoop. Hoop leidt tot volharding en volharding tot beproefde deugd, zegt St. Paulus. Het is juist wanneer de tegenslagen het grootst zijn dat de hoop gewekt moet worden. De hoop maakt ons creatief om met weinig middelen vreugde te beleven aan het leven.
God stelt zijn hoop in de mens. Met de menswording van God in de schoot van Maria toont God dat Hij zijn hoop heeft gesteld in de goedheid van de mens. Maria werkte volledig mee met het plan van God voor de mensheid. Zij gaf haar fiat waardoor de Christus geboren kon worden. Met de menswording van God nam Hij ons voor altijd op in Zijn goddelijk leven. Elk kind dat nu geboren wordt, is een teken dat God nog niet moe is van deze wereld. Elk pasgeboren kind is een teken van hoop voor de mensheid. Ik heb de gelegenheid om het hele jaar 2025 te preken over de hoop. Daarom zal ik vanavond niet al mijn kruit verschieten. Op de 29e ga ik verder in op de Bijbelse grondslagen van de hoop. Ik wens u een zalig kerstfeest en een hoopvol 2025.”
